Strefa Twojego pupila - nowości i porady dotyczące zwierząt domowych

Od wilka alfa do domowego towarzysza. Jak udomowienie zmieniło psy na zawsze

Od wilka alfa do domowego towarzysza. Jak udomowienie zmieniło psy na zawsze

Pies, najlepszy przyjaciel człowieka, nie zawsze był tak blisko związany z ludźmi, jak dziś. Jego dzisiejsza rola to efekt tysięcy lat udomowienia, które radykalnie zmieniło nie tylko jego wygląd, ale przede wszystkim zachowanie. Z dawnego wilka alfa, walczącego o pozycję w stadzie, pies stał się zwierzęciem, które żyje w kontrolowanym środowisku, w harmonii z ludzką rodziną. W tym artykule opowiemy, jak proces ten wpłynął na psa i dlaczego współczesne psy to już nie wilki, które rządziły dzikimi terenami, lecz domowe pupile, idealnie dostosowane do życia u boku człowieka.

Tekst: Aleksandra Mahmoud – behawiorystka psów

 

 

Droga do udomowienia psa

Proces udomowienia psów to fascynująca podróż, która rozpoczęła się dziesiątki tysięcy lat temu. Najwcześniejsze dowody sugerują, że udomowienie wilków, będących przodkami dzisiejszych psów, miało miejsce 20 000 do 40 000 lat temu. Pierwsi wilczy przodkowie psów zaczęli zbliżać się do obozowisk ludzkich społeczności łowiecko-zbierackich, przy- ciągani korzyściami wynikającymi z tej współpracy (Serpell, J., 1995; Coppinger, R., & Coppinger, L., 2001). Ludzie zauważyli, że mniej płochliwe i bardziej tolerancyjne wilki miały większe szanse na przeżycie w pobliżu człowieka, korzystając z resztek jedzenia i ochrony. Tak zaczęła się współpraca, która stopniowo doprowadziła do procesu udomowienia.
Choć szczegóły dotyczące udomowienia psów są wciąż dyskutowane, obraz staje się coraz bardziej klarowny (Serpell, J., 1995). Z czasem, w wyniku naturalnej selekcji, te wilki, które były mniej agresywne i bardziej towarzyskie, zaczęły stopniowo odróżniać się od swoich dzikich krewniaków. To właśnie one stały się przodkami psów, jakie znamy dziś (Coppinger, R., & Coppinger, L., 2001).

 

Mit wilka alfa

Przez wiele lat w kulturze popularnej dominowało przekonanie, że psy zachowują się jak wilki i że ich właściciel musi pełnić funkcję osobnika „alfa” – przywódcy stada. Model ten opierał się na obserwacjach wilków żyjących w niewoli, które tworzyły hierarchiczne struktury, z dominującym osobnikiem na czele. Jednak nowsze badania nad dzikimi wilkami i udomowionymi psami obalają ten mit. Wilki w naturalnych warunkach żyją w rodzinnych grupach, gdzie hierarchia jest mniej sztywna, a przywództwo przypada zazwyczaj rodzicom (Serpell, J., 1995). W przypadku psów, które żyją u boku człowieka, potrzeba rywalizacji o dominację praktycznie zniknęła. Psy stały się zwierzętami społecznymi, które reagują na sygnały płynące od opiekunów, zamiast walczyć o pozycję w „stadzie”. Nauczyły się współpracować, zamiast konkurować, czerpiąc korzyści z relacji z człowiekiem.

 

Ewolucja komunikacji

W miarę jak pierwsze protopsy zaczęły żyć u boku ludzi, ich umiejętności komunikacyjne zaczęły się zmieniać i dostosowywać do nowego środowiska. Wilki w naturze używają złożonego systemu wokalizacji i mowy ciała do utrzymywania hierarchii i koordynacji polowań (Fox, M. W., 1971). Protopsy, żyjące w bliskości człowieka, zaczęły modyfikować te sygnały, aby lepiej komunikować się ze swoimi nowymi towarzyszami (Udell, M. A., & Wynne, C. D., 2010; Miklósi, Á., Topál, J., & Csányi, V., 2004). W przeciwieństwie do wilków, które rzadko szczekają, wczesne psy zaczęły używać szczekania jako sposobu ostrzegania ludzi przed zagrożeniami, wyrażania ekscytacji czy potrzeb (Serpell, J., 1995; Coppinger, R., & Coppinger, L., 2001). Dodatkowo psy zachowały wiele sygnałów mowy ciała swoich wilczych przodków, takich jak machanie ogonem, ustawienie uszu czy mimikę. Jednak te sygnały stały się bardziej subtelne i różnorodne, co umożliwiło lepszą komunikację z człowiekiem (Hare, B., & Woods, V., 2013).

 

 

Kontrola środowiska

Współczesny pies żyje w świecie tylko w niewielkim stopniu przypominającym dziką przyrodę, w której niegdyś egzystowały wilki. Domowe psy są otoczone przez człowieka, który kontroluje niemal każdy aspekt ich życia – od pożywienia, przez miejsce zamieszkania, aż po aktywność fizyczną czy potrzeby fizjologiczne. Psy żyją w stałym dostępie do jedzenia, bezpieczeństwa i ciepła, co radykalnie różni się od trybu życia ich dzikich przodków (Serpell, J., 1995; Coppinger, R., & Coppinger, L., 2001). Nie oznacza to jednak, że psy straciły swoje pierwotne instynkty. Nawet najbardziej udomowione rasy wciąż wykazują zachowania charakterystyczne dla wilków, takie jak łowiectwo, kopanie dziur czy obrona terytorium. Jednak ich instynkty zostały dostosowane do życia rodzinnego, w którym te zachowania przybierają nową formę. Dzięki bliskiej relacji z człowiekiem psy rozwinęły także niezwykłą zdolność interpretacji naszych emocji i reagowania na nasze sygnały, co czyni je wyjątkowymi partnerami w komunikacji (Udell, M. A., & Wynne, C. D., 2010).

Od wilka alfa do domowego towarzysza. Jak udomowienie zmieniło psy na zawsze

Psie instynkty nie zniknęły, ale zostały dostosowane do życia z człowiekiem

Dziś pies jest zwierzęciem zupełnie innym od swoich wilczych przodków. Dzięki procesowi udomowienia przekształcił się w lojalnego i łagodnego towarzysza, który nie wymaga dominacji, lecz opieki i zrozumienia. Współczesny pies żyje w kontrolowanym środowisku, dostosowując się do życia u boku człowieka, ale nie oznacza to, że utracił wszystkie swoje pierwotne cechy. Ewolucja komunikacji oraz zdolności emocjonalnych psów są dowodem na to, jak głęboka więź połączyła nas z nimi na przestrzeni tysięcy lat. Warto pamiętać, że nasz pies to nie wilk, zaś wspieranie relacji z nim opiera się na zaufaniu i współpracy, a nie na mitach o hierarchii i dominacji (Serpell, J., 1995; Hare, B., & Tomasello, M., 2005).

 

 

Więcej ciekawostek z życia psów można obserwować na Instagramie @Bark.Lab. A jeżeli taka wiedza to za mało, zapraszam do udziału w zajęciach, które prowadzę na terenie całej Polski oraz za granicą, a także w formie online. To doskonała okazja, aby pogłębić swoją wiedzę i lepiej zrozumieć zachowania naszych czworonożnych przyjaciół.

Bibiografia:
Coppinger, R., & Coppinger, L. (2001). Dogs: A Startling New Understanding of Canine Origin, Behavior, and Evolution. Scribner.
Fox, M. W. (1971). Behavior of Wolves, Dogs, and Related Canids. Krieger Publishing Company.
Hare, B., & Woods, V. (2013). The Genius of Dogs: How Dogs Are Smarter Than You Think. Dutton.
Hare, B., & Tomasello, M. (2005). Human-like social skills in dogs?. Trends in Cognitive Sciences, 9(9), 439-444.
Miklósi, Á., Topál, J., & Csányi, V. (2004). Comparative social cognition: what can dogs teach us?. Animal Behaviour, 67(6), 995-1004.
Serpell, J. (1995). *The Domestic Dog: Its Evolution, Behaviour

Artykuł z magazynu PUPIL numer 4(36)/2024