Drobne ssaki, czyli gryzonie, króliki, fretki i jeże długo nie wykazują objawów choroby. Kiedy faktycznie objawy zaczynają być widoczne, choroba serca jest już zwykle bardzo zaawansowana. Warto więc wykonywać co jakiś czas badania przeglądowe, mogące wychwycić, że coś jest nie tak na wczesnym etapie, wdrożyć odpowiednie leczenie lub określić termin kontroli.
Tekst: lek. wet. Anika Bargiel-Madeja
Jestem lekarzem weterynarii i od początku mojej pracy zajmuję się leczeniem gryzoni, królików, fretek, jeży i innych drobnych ssaków.
Specjalizuję się w ultrasonografii i echokardiografii. Pracuję w Przychodni Weterynaryjnej Reptilo należącej do grupy Edina w Siemianowicach Śląskich.
Zapraszam do odwiedzenia mojej strony internetowej oraz profilu na Instagramie:
https://anika.vet/
https://www.instagram.com/anika.vet/
Jak rozpoznać chorobę serca u drobnych ssaków?
Podstawowym badaniem w gabinecie weterynaryjnym jest osłuchiwanie za pomocą stetoskopu. Jesteśmy wtedy w stanie określić, czy występuje arytmia, czy jest słyszalny szmer sercowy, czy tony serca są przytłumione, całkiem stłumione lub dudniące. Niekiedy jednak choroba kardiologiczna rozwija się bez żadnych słyszalnych przy badaniu stetoskopem nieprawidłowości, dlatego dokładniejsze jest badanie echokardiograficzne serca (inaczej echo serca, USG serca). Dzięki temu badaniu możemy szczegółowo wykonać pomiary komór i przedsionków serca, wychwycić niedomykalności zastawek, zbadać przepływy przez główne naczynia, określić, czy jest płyn w klatce piersiowej i/lub worku osierdziowym oraz sprawdzić, czy nie ma zmian zapalnych w płucach i guzów w klatce piersiowej. Jeśli nie możemy skorzystać z konsultacji u specjalisty wykonującego badania tego rodzaju, lekarz weterynarii może zdecydować o badaniu RTG do wstępnej oceny wielkości serca i nieprawidłowości w zacienieniu w klatce piersiowej. Ważna jest również wiedza, jak objawy choroby mogą wyglądać, aby szukać pomocy specjalisty w razie ich wystąpienia. Objawy różnią się w zależności od gatunku.
Objawy chorób serca u różnych gatunków
U fretek szczególnie zwracamy uwagę, czy nie ma duszności, która objawia się zwiększoną pracą mięśni brzucha (potocznie „pompowanie bokami”) oraz zwiększonym ruchem nozdrzy. Warto przyjrzeć się błonom śluzowym jamy ustnej – czy język i dziąsła nie sinieją (przy niedotlenieniu mogą przybierać kolor fioletowy). W zaawansowanej chorobie serca pojawia się również kaszel oraz przyspieszony oddech. Poza tym właścicieli powinna zaniepokoić większa senność i częstszy odpoczynek po zabawie. Objawy choroby serca mogą przypominać infekcję dróg oddechowych. Czasami schorzenia te występują jednocześnie lub w przebiegu zapalenia płuc dochodzi wtórnie do choroby serca. Warto więc wykonać badanie USG klatki piersiowej czy chociażby RTG, aby ocenić sytuację i zastosować odpowiednie leczenie. W skrajnej chorobie serca możemy zaobserwować zataczanie się, trudności w poruszaniu się, polegiwanie oraz osłabienie.
Osłabiona chorobą kardiologiczną fretka
W przypadku królików i świnek morskich nie występuje kaszel o podłożu kardiologicznym. Pojawia się za to duszność i ogólne osłabienie. Może wystąpić zmniejszony apetyt i mniejsza ilość bobków. W zaawansowanej chorobie serca błony śluzowe mogą być zasinione. Duszność objawia się ruchem całego ciała w przód i tył, zwiększonym ruchem nozdrzy, a w skrajnych wypadkach uniesieniem głowy w górę. Przy diagnozowaniu choroby serca u starszych królików należy brać pod uwagę również grasiczaki, czyli nowotwory zlokalizowane w klatce piersiowej, w przypadku których dochodzi do wytrzeszczu oczu i duszności. Da się je z łatwością rozróżnić od choroby serca w badaniu USG. Zapalenia płuc również mogą dawać objawy podobne do choroby serca, zatem badanie USG i tutaj jest bardzo pomocne. Nadczynność tarczycy może powodować wtórnie chorobę serca u świnek morskich, więc w przypadku tej choroby zwykle zaleca się wykonanie echo serca.
Badanie echo serca świnki morskiej
U szczurów i myszy w przebiegu choroby kardiologicznej obserwujemy duszność i osłabienie, czasem zasinienie błon śluzowych, nastroszoną sierść i obniżenie temperatury ciała. Mogą też pojawić się porfiryny przy nosku i oczach (ciemnoczerwona wydzielina z gruczołów Hardera, przypominająca krew). W skrajnych wypadkach duszność wygląda jak hiperaktywność, kiedy to zwierzaki poruszają się ze zrywami, nie mogąc znaleźć miejsca, w którym mogłyby zaczerpnąć powietrza. Przemieszczają się po klatce lub na wybiegu w szybki, nieskoordynowany sposób, często w połączeniu ze zwisaniem głową w dół. Zanim wystąpią te objawy, może pojawić się czkawka oraz lekko zwiększona praca mięśni brzucha („pompowanie bokami”). Guzy i zapalenia płuc często dają podobne objawy, dlatego ważna jest diagnostyka. Dzięki badaniu USG szybko możemy ocenić klatkę piersiową nawet u tak małych pacjentów, jak myszy czy chomiki.
W przypadku chomików choroba serca również długo nie daje żadnych symptomów, ale duszność, zmniejszona aktywność, spowolnione ruchy, przymrużone oczy oraz obniżona temperatura ciała są już objawami zaawansowanego i poważnego stanu.
Jeże pigmejskie także zapadają na choroby serca. Ten gatunek jeży nie hibernuje, więc obniżenie temperatury ciała, duszność i zwiększona senność powinny zaniepokoić opiekuna. Na początku choroby może pojawić się zmniejszona aktywność nocna, ale nie występuje ona we wszystkich przypadkach. Szukając przyczyny takiego stanu, poza chorobą kardiologiczną uwzględnia się też zapalenie płuc, przewlekłą niewydolność nerek, nowotwory i niewydolność wątroby.
Badanie echo serca u jeża pigmejskiego
Szczególną konsekwencją choroby serca są zakrzepy (skrzepliny) formujące się w naczyniach krwionośnych, które po oderwaniu się z miejsca pierwotnego powstania, mogą powodować zagrażające życiu zatory. Objawiają się one silnym bólem, zmniejszeniem ciepłoty i niedowładem kończyn. Podczas badania USG naczyń krwionośnych i serca, znajdujemy w nich skrzepliny. Stosujemy wtedy leczenie przeciwzakrzepowe, które może zapobiec zatorom i wydłużyć pacjentowi życie w komforcie. Szczególnie istotne jest to u chomików, fretek, szczurów oraz świnek morskich. Na szczęście skrzepliny i zatory zdarzają się stosunkowo rzadko.
Leczenie chorób serca u drobnych ssaków wymaga od lekarzy weterynarii indywidualnego podejścia do pacjenta oraz uwzględnienia różnych składowych. Przede wszystkim jednak ważna jest współpraca i troska opiekunów, dlatego regularne przeglądy (zwłaszcza u starszych zwierzaków) i szybka reakcja na powyższe objawy są kluczowe, aby zapewnić zwierzakom długie i zdrowe życie. Warto wykonywać badanie echokardiograficzne przed planowanymi zabiegami chirurgicznymi w celu oceny bezpieczeństwa znieczulenia oraz stabilizacji choroby serca do czasu zabiegu, jeśli zajdzie taka potrzeba. Podawanie leków kardiologicznych wymaga systematyczności i na początku może być trudne, ponieważ nie wszyscy pacjenci chętnie zjadają zalecone lekarstwa, a dzielenie tabletek na małe części może być czasochłonne. Z czasem jednak opiekunowie wypracowują swoje strategie przygotowywania i podawania leków, przyczyniając się w ten sposób do poprawy komfortu ich pupili.