Dlaczego koty się ukrywają

Koty to tajemnicze stworzenia, które często znikają w najmniej spodziewanych momentach. Ich skłonność do ukrywania się może wynikać z różnych powodów, zarówno zdrowotnych, jak i behawioralnych. Choć w zakresie mojej dziedziny są te drugie, chciałabym przypomnieć, że regularne badanie naszych mruczących przyjaciół jest niezwykle istotne. Nigdy nie powinniśmy lekceważyć oznak bólu czy choroby.

TEKST: Agata Bladowska-Długokęcka, kocia behawiorystka,
absolwentka uniwersytetu SWPS, autorka kocich webinarów
i bloga: kotwarszawski.pl, fb.com/KotWarszawski

Jak kot okazuje złe samopoczucie?

By wykluczyć powody zdrowotne ukrywania się, należy w pierwszej kolejności udać się do lekarza weterynarii. Tak zwany „behawior chorobowy” kota domowego, który zdarza nam się przeoczyć, może objawiać się m.in. poprzez:

• unikanie kontaktu z człowiekiem
• zaniedbanie pielęgnacji futra lub wręcz nadmierne wylizywanie/wygryzanie,
• ukrywanie się, a także przebywanie w „dziwnych” miejscach,
• zmniejszoną aktywność (ale też nadmierne pobudzenie!)
•  niechęć do jedzenia,
• odmawianie zabawy,
• nagłą agresję (której wcześniej nie było),
• wrażliwość na dotyk (której wcześniej nie było),
• nadmierną wokalizację,
• załatwianie potrzeb poza kuwetą.

Wszystko, co nagłe i odbiegające od rutynowego zachowania, powinno zaalarmować kociego opiekuna. To właśnie ta osoba najlepiej zna kota. Dobrze, jeśli będzie słuchała swojej intuicji. Bardzo często dostaję w Internecie zapytania o stan zdrowia kota wraz z załączonym zdjęciem czy filmikiem – i tak naprawdę takie działanie jest stratą czasu, ponieważ można było go poświęcić na dojazd do kliniki weterynaryjnej, do osób, które przebadają kota osobiście. Ja tego na odległość nie zrobię i nie jestem lekarzem, tylko behawiorystką :). Poza tym nie posiadam właśnie takiej intuicji jak człowiek przebywający z danym kotem dwadzieścia cztery godziny na dobę.
Oprócz wyżej wymienionych objawów nie zapominajmy również o tych typowo chorobowych jak kichanie, łzawienie, wszelkie kulawizny, świąd, ślinienie się itd. Wiele nagłych zmian w zachowaniu jest spowodowanych problemami takimi jak ból (nawet w okolicy jamy ustnej!), choroba, zakażenie (np. dróg moczowych), pojawienie się pasożytów, a także nieprawidłowościami w obrębie narządów (np. tarczycy). To tylko część przypadłości, jakie mogą spotkać kota domowego. Dlatego też całkowicie normalną sytuacją jest skierowanie klienta przez behawiorystę najpierw do lekarza weterynarii. Absolutnie nie jest to działanie mające na celu narażenie kogoś na koszty, jest to jedynie praca zgodna z zasadami, według których kształci się behawiorystów oraz przestrzeganie etyki zawodowej.
Oczywiście, nawet jeśli podczas badań u kota zostaną zdiagnozowane problemy zdrowotne, terapia behawioralna bywa bardzo przydatna. Ma ona nieoceniony wpływ na rekonwalescencję (łagodzi koci stres, a ten zawsze w jakimś stopniu towarzyszy bólowi i/lub chorobom).

Potrzeba spokoju i odpoczynku

Przechodząc do behawioralnych powodów ukrywania się kotów, pragnę podkreślić, że są to zwierzęta, które cenią sobie ciszę i spokój. Koty oswojone, podobnie jak koty dzikie, często znajdują schronienie w miejscach, które są trudno dostępne dla innych drapieżników i najróżniejszych zagrożeń. Dzieje się tak, ponieważ nawet w domowym otoczeniu potrzeba spokoju i bezpieczeństwa nadal jest bardzo silna.

• Bodźce zewnętrzne: Koty mają bardzo wyostrzone zmysły, co sprawia, że są bardziej wrażliwe na dźwięki, zapachy i ruchy w swoim otoczeniu. Głośne dźwięki, takie jak odkurzacz, hałas uliczny, czy nawet rozmowy domowników podczas spotkania ze znajomymi lub zjazdów rodzinnych, mogą być dla nich stresujące. W takich momentach koty szukają cichych miejsc, gdzie mogą się schować i zrelaksować.
• Regeneracja sił: Koty spędzają dużą część dnia na drzemkach. Zwierzęta te śpią średnio od 12 do 16 godzin dziennie, czasem nawet dłużej. Ukrywanie się w spokojnym miejscu pozwala im na niezakłócony sen, co jest kluczowe dla ich zdrowia i dobrego samopoczucia. W trakcie snu koty regenerują swoje siły. Jest to szczególnie ważne dla młodych kociąt oraz starszych kotów.
• Unikanie konfliktów: W domach, gdzie mieszka więcej niż jeden kot lub takich, gdzie oprócz kota biega jeszcze pełen energii pies, ukrywanie się może być sposobem na unikanie konfliktów. Koty są terytorialne i mogą czasami potrzebować przestrzeni tylko dla siebie. Znalezienie spokojnego miejsca do ukrycia się pozwala im na chwilę wytchnienia od innych zwierząt domowych.
• Bezpieczeństwo: Koty instynktownie szukają miejsc, które dają im poczucie bezpieczeństwa. Mogą to być wysokie półki, szafy, przestrzeń pod łóżkiem czy w kartonowych pudełkach. Koty wyjątkowo uwielbiają kartony, ponieważ ścianki wszelkich pudełek otaczają zwierzaka z każdej strony (dają osłonę). Wszystkie tego typu kryjówki pozwalają obserwować otoczenie z bezpiecznej odległości i reagować na potencjalne zagrożenia.

Instynkt łowiecki

Koty są naturalnymi myśliwymi, a ich instynkt łowiecki jest głęboko zakorzeniony w ich zachowaniu, nawet jeśli są domowymi pupilami i nie muszą polować na jedzenie. Ukrywanie się jest kluczowym przejawem działania tego instynktu i ma kilka aspektów.
Jednym z nich jest obserwacja i planowanie. Koty często ukrywają się, aby obserwować swoje otoczenie bez bycia zauważonym. Pozwala im to na śledzenie potencjalnej ofiary i planowanie ataku. Nawet domowe koty, które nie muszą polować, często bawią się w polowanie, ukrywając się przed swoimi zabawkami lub opiekunami. To zachowanie jest formą stymulacji umysłowej i fizycznej, która pomaga im utrzymać sprawność. Koty często zaskakują nas poprzez nagłe wyskoczenie z kryjówki. To również wynika z kociego instynktu. Taki atak zwiększa szanse na udane polowanie. Domowe koty często naśladują to zachowanie, skacząc z ukrycia na swoje zabawki, inne zwierzęta domowe lub ludzi. O ile wykorzystanie zabawek jest tu jak najbardziej pożądane, o tyle powinniśmy pilnować, by kot nie polował zbyt często na swoich kocich rówieśników czy na innych mieszkańców danego domu. W przypadku relacji zwierzęcych może to znacznie popsuć poczucie wzajemnej akceptacji, natomiast w przypadku relacji kota z człowiekiem może dojść do tego, że opiekun zacznie się bać. Kotu jeszcze bardziej spodobają się takie „zaczepki” i może szybko nauczyć się, że należy polować na ludzi (i nieraz dotkliwie ich gryźć). Z tego powodu należy pamiętać o przenoszeniu zainteresowania kota z naszych rąk i nóg na kocią wędkę – ona najlepiej sprawdza się do przeprowadzania całych sesji zabawy w polowanie, zaspokaja instynkt łowiecki, dostarcza rozrywki i ćwiczeń.
Nawet w trakcie trwającej już zabawy koty będą się od czasu do czasu ukrywały. To zachowanie pomaga im zrobić pauzę na „przekalkulowanie” momentu skoku na ofiarę. Opiekunowie mogą wspierać ten instynkt, dostarczając różnorodnych zabawek i miejsc do ukrycia się, a także wykorzystując do zabawy różne wysokości (np. półki drapaka, komoda). Pozwoli to kotom na realizację ich naturalnych zachowań.

Termoregulacja

Koty są zwierzętami, które potrafią dostosować swoje zachowanie do warunków otoczenia, aby utrzymać optymalną temperaturę ciała. Ukrywanie się w odpowiednich miejscach jest jednym ze sposobów, w jaki koty regulują swoją temperaturę.
W upalne dni koty często szukają chłodnych miejsc, aby uniknąć przegrzania. Mogą to być łazienki, piwnice, kafelkowe podłogi czy ogólnie miejsca w cieniu. Te miejsca pomagają im schłodzić ciało i uniknąć udaru. Koty mogą również leżeć na nieprzykrytych dywanami podłogach lub w pobliżu wentylatorów, aby poczuć chłodniejszy powiew powietrza. Dlatego dłuższe ukrywanie się pod kanapą czy łóżkiem w upał nie musi być od razu alarmujące pod kątem analizy zdrowia fizycznego naszych zwierzaków – choć nie należy też kompletnie go ignorować, wręcz przeciwnie, warto zainteresować się i poczytać o sposobach na pomoc kotu w gorące dni (pisałam o nich do jednego z letnich numerów Magazynu Pupil).
W chłodniejszych miesiącach koty szukają z kolei ciepłych miejsc. Mogą to być kryjówki w pobliżu grzejników, na parapetach nasłonecznionych okien, w szafach z ubraniami czy na miękkich kocach. Często zwijają się przy tym w kłębek, aby zminimalizować utratę ciepła i utrzymać stałą temperaturę ciała.

Koty instynktownie wiedzą, kiedy powinny się ochłodzić lub ogrzać i często pomaga im w tym kartonowe pudełko

Koty mają naturalną izolację w postaci futra, ale w ekstremalnych warunkach mogą potrzebować dodatkowej ochrony. Kartonowe pudełka czy miękkie legowiska – lub jedno połączone z drugim (własnoręcznie wykonane miejsce odpoczynku dla kota) zapewniają dobrą izolację od zimna czy przeciągów.

Ukrywanie się z powodu stresu

Podobnie jak ludzie, koty mogą doświadczać stresu i odczuwać strach. W takich sytuacjach często szukają schronienia, aby poczuć się bezpieczniej. Oto kilka powodów, dla których koty mogą się ukrywać z powodu stresu i/lub strachu:

• Zmiany w otoczeniu: Koty są zwierzętami terytorialnymi i przywiązują się do swojego otoczenia. Każda zmiana, taka jak przeprowadzka, remont, nowe meble czy nawet przemeblowanie, może wywołać u nich stres. W takich momentach koty często szukają schronienia w miejscach, które są dla nich znajome i bezpieczne.
• Nowe osoby lub zwierzęta: Pojawienie się nowych osób w domu, takich jak goście, nowi domownicy czy dzieci, może być dla kotów stresujące. Podobnie wprowadzenie nowego zwierzęcia domowego, innego kota lub psa, może wywołać u nich lęk. Mogą wtedy ukrywać się, aby uniknąć kontaktu z nowymi osobami lub zwierzętami, dopóki nie poczują się pewniej. W przypadku dokocenia należy przeprowadzić stopniowy proces zapoznawania ze sobą kotów. Nigdy nie zalecam łączyć ze sobą dwóch osobników tego samego gatunku od razu, bez uprzedzenia – może to spowodować naprawdę gwałtowną reakcję, kończącą się nawet poważnymi ranami. Nowy kot na początku zawsze powinien zostać przeniesiony do jednego pokoju-azylu, niedostępnego dla innych zwierząt, w którym spokojnie będzie przyzwyczajał się najpierw do nowego domu, a potem do nowych towarzyszy.
• Głośne dźwięki i hałas: Głośne dźwięki mogą być dla kotów przerażające. Nie tylko psy obawiają się burzy czy wystrzałów fajerwerków. Koty też mogą w tych sytuacjach szukać kryjówek i należy im je udostępnić. Może się również okazać konieczne zastosowanie środków uspokajających, które pomogą w wyciszeniu się. Jeśli natomiast kot źle reaguje na urządzenia domowe typu odkurzacz, pralka, telewizor itd. – takim problemem można, a wręcz trzeba się zająć i stopniowo przyzwyczajać pupila do wydawanych przez nie odgłosów. Należy pamiętać, że w przypadku kłopotów zawsze można zgłosić się w tej sprawie do kociego behawiorysty, który pomoże nam przejść przez cały ten proces.
• Zmiany w rutynie: Koty są zwierzętami rutynowymi i lubią, gdy ich dzień przebiega według ustalonego schematu. Zmiany w codziennej rutynie, takie jak zmiana godzin karmienia, przemeblowanie, wyjazd opiekuna czy wspólny wyjazd daleko od domu, mogą wywołać u nich stres. Ukrywanie się pozwala wtedy na chwilę wytchnienia i adaptację do nowych warunków. Tu również warto kotu pomagać, ale nic na siłę. Przeważnie zestresowany pupil nie będzie miał ochoty na zabawę, więc można sobie odpuścić machanie kocią wędką przy podłodze. Lepszym pomysłem będzie zwykłe przebywanie w pobliżu kota w ciszy – przykładowo, wzięcie książki do ręki i czytanie w tym samym pokoju, w którym zwierzę się schowało. Bliskość bardzo mu pomoże i doda otuchy.

Jak widać stres i strach są częstymi przyczynami, dla których koty się ukrywają. Zapewnienie im spokojnych i bezpiecznych miejsc do schronienia się oraz unikanie nagłych zmian w otoczeniu może pomóc w redukcji ich stresu i poprawie samopoczucia. Warto to robić, ponieważ długotrwały stres może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych. Osłabia układ odpornościowy, co sprawia, że koty są bardziej podatne na infekcje i choroby. Ponadto, koty pod wpływem stresu mogą wykazywać zmiany w zachowaniu. Mogą stać się bardziej agresywne, unikać kontaktu z ludźmi i innymi zwierzętami. Mogą również wykazywać nadmierną czujność, być bardziej nerwowe i reagować na najmniejsze bodźce. Oprócz tego, koty w wyniku stresu oraz odczuwania dyskomfortu miewają problemy z oddawaniem moczu poza kuwetą. W skrajnych przypadkach stres może prowadzić do zachowań kompulsywnych, takich jak nadmierne wylizywanie się czy gryzienie ogona.
Podsumowując, kryjówki są ważne w kocim życiu i nie powinno się im ich zabierać, a wręcz warto przygotować miejsca, w których kot będzie mógł spokojnie wypocząć, obserwować otoczenie i cieszyć się ciszą. Tak jak każdy człowiek czasami potrzebuje tak zwanego „świętego spokoju”, tak również kot ma do tego prawo i odpowiedzialny opiekun nie będzie pozwalał na zakłócanie poczucia bezpieczeństwa ani komfortu. Edukacja dzieci w tym zakresie jest bardzo istotna, choć dorosłym gościom danego domu też warto przedstawiać panujące w nim zasady. Nękanie kota w jakikolwiek sposób jest niedopuszczalne, może spowodować ogrom stresu i utratę jego zaufania zarówno do obcych ludzi, jak i członków rodziny, z którymi kot na co dzień żyje.