W ostatnich latach w wielu krajach Europy, w tym również w naszym kraju, zaczęły pojawiać się pasożyty, których do tej pory nie notowano u psów i kotów lub występowały one bardzo rzadko. Ocieplenie klimatu niestety umożliwia pasożytom kolonizację nowych terenów. Wiele gatunków jest zawlekanych przypadkiem z innymi żywicielami, np. szopia (Baylisascaris procyonis) zawleczona wraz z szopem praczem. W Polsce wzrasta także liczba osób podróżujących za granicę ze swoimi pupilami. Trzeba pamiętać o tym, że czasami z podróży można przywieźć niechcianego pasażera na gapę. W ostatnim czasie zwraca się również coraz większą uwagę na ślimaki, które mogą być żywicielami pośrednimi niebezpiecznych dla psów i kotów nicieni.
Autor: Adrianna Iwan
– mikrobiolog, technik weterynarii i zoopsycholog
Choroby pasożytnicze przenoszone przez wektory
Łagodne zimy i gorące lata sprzyjają kleszczom, które są wektorami chorób odkleszczowych, takich jak: babeszjoza, borelioza, erlichioza, anaplazmoza. Kleszcz łąkowy jeszcze do niedawna występował tylko w rejonie północno-wschodniej Polski. Obecnie występuje już na terenie całego kraju. Jest to istotna informacja ze względu na to, że kleszcz ten znacznie przyczynia się do rozprzestrzeniania pierwotniaka Babesia canis. Poszerzenie obszarów endemicznych zostało potwierdzone już w przypadku m.in. babeszjozy, dirofilariozy i leiszamniozy. Wiele gatunków wektorów jest zawlekanych na nasz obszar geograficzny z regionów subtropikalnych i tropikalnych. Ogromną rolę w przenoszeniu pasożytów odgrywają również ptaki wędrowne.
Coraz liczniejsze podróże za granicę ze zwierzętami domowymi oraz coraz cieplejszy klimat sprawiają, że wkrótce będziemy mieli do czynienia z chorobami, które w Polsce nie występowały. Mimo że niektóre z nich wciąż są rzadko spotykane, to należy spodziewać się, że w ciągu najbliższych lat sytuacja ta może się zmienić. Zawleczone z południa Europy pasożyty mogą znaleźć dogodne warunki do rozwoju w naszym kraju. Dlatego należy zwracać uwagę na pasożyty, które do tej pory w kraju nie występowały lub występowały sporadycznie.
W ciągu najbliższych lat można spodziewać się wzrostu zachorowań na wcześniej niewystępujące w Polsce choroby
Dirofilariozy
Na świecie jedną z głównych chorób przenoszonych przez komary jest dirofilarioza. W przypadku tej choroby wyróżnia się dwóch przedstawicieli o największym znaczeniu: Dirofilaria immitis oraz Dirofilaria repens. Dirofilaria repens u zwierząt towarzyszących jest przyczyną dirofilariozy podskórnej, a D. immitis powoduje dirofilariozę sercowo-płucną. Przeprowadzone do tej pory obserwacje i dane literaturowe wskazują, że D. immitis nie występuje endemicznie w naszym kraju, jednak biorąc pod uwagę zmieniający się klimat, można przypuszczać, że inwazje te będą występować również w Polsce. Dirofilaria immitis początkowo występował na terenach USA, a obecnie jest spotykany u zwierząt w Europie. Nasilone w ostatnich latach przemieszczanie się zwierząt również będzie sprzyjało zawlekaniu pasożytów do kraju. Choroba jest sporadycznie spotykana w Polsce i jest przenoszona z rejonów, na których pasożyt występuje endemicznie. Dirofilaria repens w ostatnich latach jest coraz częściej spotykanym pasożytem u psów w Polsce. Oba pasożyty są przenoszone przez komary z rodzaju Aedes, Culex i Anopheles, które w Polsce również występują.
Angiostrongyloza
Chorobę powoduje nicień nazywany „francuskim robakiem sercowym” – Angiostrongylus vasorum. Jest to nowa choroba, zagrażająca psom w Polsce, która stanowi wyzwanie diagnostyczne dla lekarzy weterynarii. Pasożyt występuje powszechnie w krajach takich jak: Hiszpania, Francja, Belgia, Dania, Włochy, Niemcy, Węgry, Szwecja, Anglia. W Polsce po raz pierwszy nicień ten został znaleziony w 2007 roku podczas badań sekcyjnych wilków. Żywicielami pośrednimi są ślimaki: wodne, lądowe i nagie, których w naszym kraju niestety nie brakuje. Do zarażenia u psa dochodzić może w wyniku spożycia całego ślimaka, jego odchodów lub śluzu. Dorosłe nicienie zlokalizowane są głównie w naczyniach płucnych oraz prawej komorze serca. Inwazja może trwać od dwóch do nawet pięciu lat. Dużą rolę w zarażeniach mają także żywiciele parateniczni (rezerwowi), którymi mogą być gryzonie, ptaki i żaby. Łagodne zimy niestety sprzyjają przeżywaniu tego nicienia.
Elurostrongyloza
Chorobę powoduje nicień Aelurostrongylus abstrusus. Pasożyt zasiedla płuca, a dokładnie pęcherzyki płucne i oskrzeliki kotów domowych i dzikich. Do zarażenia dochodzi poprzez spożycie żywiciela pośredniego lub paratenicznego (którym może być gryzoń, ptak lub żaba) zawierającego larwy pasożyta. Żywicielem pośrednim jest ślimak. W Polsce pierwszą inwazję A. abstrusus opisano w 2005 roku. Koty niespecjalnie gustują w ślimakach i raczej je omijają, jednak postaci inwazyjne tego nicienia są wydalane ze śluzem ślimaków i mogą znajdować się w wodzie. Woda pitna w miskach znajdujących się na zewnątrz, do których dostęp miały ślimaki, może być źródłem larw pasożyta. Inwazje te nie są jeszcze zbyt częste w Polsce. Jednak biorąc pod uwagę wpływ temperatury, trzeba mieć na uwadze, że zmieniający się klimat może spowodować rozprzestrzenianie się A. abstrusus i A. vasorum ze względu na warunki odpowiednie do rozwoju żywicieli pośrednim i paratenicznym. Nicienie sercowo-płucne są niestety coraz częściej diagnozowane w Europie.
Hepatozoonoza
Chorobę powoduje Hepatozoon canis. Wektorem tego pasożyta jest kleszcz Rhipicephalus sanguineus. Choroba często występuje w krajach basenu Morza Śródziemnego. Opisywano ją także w Ameryce Północnej i Południowej. W ostatnich latach jednak jej zasięg znacznie się rozszerzył. Hepatozoonoza obecnie notowana jest w Ukrainie, Czechach, Niemczech, na Słowacji i Węgrzech. W Polsce pierwszy przypadek hepatozoonozy u psa potwierdzono w 2021 roku.
Leiszmanioza
W Europie najczęściej powoduje ją Leishmania infantum. Wektorem tego pasożyta jest krwiopijna muchówka. U psów wyróżnia się postać trzewną i skórną leiszmaniozy. Objawy kliniczne mogą pojawić się po kilku miesiącach, a nawet kilku latach. U kotów do tej pory opisano tylko kilka przypadków. Leiszmaniozę regularnie stwierdza się w krajach takich jak: Turcja, Malta, Francja, Hiszpania, Grecja i Włochy. W Polsce każdego roku rozpoznaje się kilka przypadków leiszmaniozy u ludzi. Choroba ta jest zawleczona z krajów, gdzie pasożyt występuje endemicznie. W ostatnich latach pojawia się coraz więcej doniesień na temat występowania leiszmaniozy w krajach takich jak: Holandia, Wielka Brytania, Niemcy. W niedalekiej przyszłości leiszmanioza będzie prawdopodobnie chorobą endemiczną na terenie całej Europy.
Podsumowanie
Zmiany klimatu sprzyjają zwłaszcza kleszczom i komarom. Należy przypuszczać, że w najbliższych latach będzie obserwowany wzrost zachorowań na babeszjozę i dirofilariozę. W przypadku babeszjozy jeszcze do niedawna w naszym kraju stwierdzany był tylko gatunek Babesia canis. W 2018 roku potwierdzono pierwszy przypadek inwazji na tle Babesia gibsoni. Wektorem tego gatunku jest kleszcz Rhipicephalus sanguineus, który endemicznie nie występuje w Polsce, jednak może być zawlekany z ptakami wędrownymi.
Coraz bardziej powszechne i częste podróże za granicę ze zwierzętami domowymi oraz coraz cieplejszy klimat w naszym kraju sprzyjają pojawianiu się chorób, które w Polsce nie występowały lub były stwierdzane bardzo rzadko. Zawleczone z południa Europy pasożyty mogą znaleźć dogodne warunki do rozwoju w naszym kraju.
Literatura:
1.Adaszek Ł. (2022). Zarażenia Babesia gibsoni w Polsce. Magazyn Weterynaryjny; 5.
2. Adaszek Ł., Janecki R., Lachowicz K., Teodorowski O., Winiarczyk S. (2021). Czy zarażenia Dirofilaria immitis stanowią zagrożenie dla psów w Polsce? Magazyn Weterynaryjny; 4.
3. Brown H.E., Harrington L.C., Kaufman P.E. (2012). Key factors influencing canine heartworm, Dirofilaria immitis, in the United States. Parasite & Vectors; 5 (245).
4. Dzimira S., Popiołek M. (2005). Przypadek elurostrongylozy u kota domowego. Medycyna Wet.; 2005, 61 (8), 841-960.
5. Mierzejewska E. J., Dwużnik D., Bajer A. (2017). Angiostrongylus vasorum – nowe wyzwanie diagnostyczne. Weterynaria w Praktyce; 3.
6. Sapierzyński R. (2021). Leiszmanioza u psów – obserwacje własne. Życie Weterynaryjne; 96(2).
7. Sapierzyński R., Wojtczak M., Sapierzyńska W. (2008). Leiszmanioza u psów. Życie Weterynaryjne; 83(2).
8. Tołkacz K., Kretschmer M., Nowak S., Mysłajek R. W., Alsarraf M., Wężyk D., Bajer A. (2023). The first report on Hepatozoon canis in dogs and wolves in Poland: clinical and epidemiological features. Parasites&Vectors; 16: 313.
Artykuł z magazynu PUPIL numer 3(35)/2024