Struwity, to złogi mineralne, które w sprzyjających dla siebie warunkach wytrącają się w drogach moczowych w postaci kryształków. W większych ilościach mogą powodować groźną dla zdrowia i życia kamicę struwitową dróg moczowych. Jak diagnozować, leczyć, a przede wszystkim zapobiegać radzi Rafał Bukała – lekarz weterynarii.
lekarz weterynarii
Czym są struwity?
Struwity, to złogi mineralne, które w sprzyjających dla siebie warunkach wytrącają się w drogach moczowych w postaci kryształków. W większych ilościach mogą powodować groźną dla zdrowia i życia kamicę struwitową dróg moczowych.
Pod mikroskopem przypominają wyglądem trumienki z wieczkiem albo sztabki. Żeby taki kryształek mógł powstać, mocz musi być przesycony związkami jonowymi, z których kryształki struwitowe są zbudowane i musi mieć wysokie, zasadowe pH. Pod względem chemicznym struwit to fosforan amonowo-magnezowy i jeśli jony fosforu, amoniaku i magnezu nie są w stanie rozpuścić się w moczu to mineralizują się w kryształki. Kamica struwitowa dotyczy najczęściej pęcherza moczowego, rzadziej cewki moczowej i nerek. U psów struwity występują głównie w postaci większych, zbitych kamieni, natomiast u kotów najczęściej w postaci piasku. Fosforany amonowo-magnezowe można też znaleźć w śladowych ilościach u zdrowych zwierząt, dlatego ich obecność nie musi zawsze oznaczać patologii dróg moczowych.
Skąd się bierze?
Kryształy struwitowe wytrącają się w moczu o pH zasadowym, w którym występuje jednocześnie wysoki poziom magnezu i fosforu. U psów kamica struwitowa związana jest najczęściej z infekcją bakteryjną dróg moczowych. Bakterie w wyniku działania swoich enzymów powodują silne uzasadowienie moczu i powstawanie struwitów. U kotów w większości przypadków struwity są jałowe, a ich występowanie wynika m.in. z nieprawidłowej diety, picia małych ilości wody, stresu czy otyłości. Wszystkie te czynniki wpływają na zagęszczenie moczu, które ma kluczowe znaczenie w powstawaniu kryształków w drogach moczowych.
Co sprzyja i co może zrobić właściciel?
Czynniki sprzyjającymi powstawaniu kamicy struwitowej są:
– dieta oparta na suchej karmie o niskiej wilgotności
– picie małych ilości wody
– karma bogata w fosfor, magnez, potas, chlor, sód i włókno pokarmowe
– jednokrotne/dwukrotne karmienie w ciągu dnia w większych ilościach
– stres
– otyłość/leniwy tryb życia
– infekcje dróg moczowych, idiopatyczne zapalenie pęcherza
– niektóre choroby metaboliczne, hormonalne czy stany przebiegające z zaburzeniami wchłaniania w przewodzie pokarmowym
Podaż suchej karmy o niskiej wilgotności i picie małych ilości wody powoduję mniejsze rozcieńczenie moczu i większe szanse na odkładanie się kryształków struwitowych. Ponadto oprócz rodzaju, ważny jest skład, ilość i wielkość posiłków. Karma podawana raz czy dwa razy dziennie powoduje silną po posiłkową alkalizację moczu, dlatego zwierzęta z kamicą struwitową powinny jeść „mniej, a częściej”. Stres, nadwaga i leniwy tryb życia także mają wpływ na wytrącanie się kryształków struwitowych poprzez zagęszczanie moczu. Kot, który się stresuje oddaje częściej mocz w małych ilościach i nie do końca opróżnia pęcherz. Infekcje dróg moczowych to główny powód kamicy struwitowej u psów, w których dochodzi do uzasadowiania moczu przez bakterie.
Zaznaczyć trzeba, że bardzo często kamica struwitowa to problem, na który wpływ ma więcej jak jeden czynnik np. idiopatyczne zapalenie pęcherza moczowego u kotów, związane ze stresem, otyłością przy jednoczesnym podawaniem karmy bogatej w fosfor i magnez np. raz dziennie w dużej ilości.
Zwierzęta mają wyższy próg bólowy od ludzi (szacuje się, że o 30% wyższy) i jeżeli właściciel zauważy nieprawidłowości związane z oddawaniem moczu przez psa czy kota powinien od razu udać się ze swoim zwierzakiem do gabinetu weterynaryjnego (najlepiej z próbką moczu). Zlekceważony problem może skutkować poważnym zagrożeniem zdrowia związanym z zatkaniem światła cewki moczowej i niewydolnością nerek.
Dobra współpraca właściciela z lekarzem weterynarii, obszerny wywiad z analizą diety, warunków życia czy komfortu psychicznego naszego pupila to często klucz do znalezienia przyczyny kamicy struwitowej.
Na profilaktykę, o którą jest w stanie zatroszczyć się właściciel składa się regulacja wagi i stopnia nawodnienia zwierzęcia, ograniczenie stresu i podaż urozmaiconej diety.
Jakie zwierzęta?
Najczęściej chorują koty w wieku od roku do 10 lat i wg danych literaturowych jest to problem, który spotyka częściej rasy krótkowłose i orientalne. U psów dane szacunkowe nie są już tak jednoznaczne. Właściciel musi wiedzieć natomiast, że biologia nie idzie zawsze w parze ze statystyką i kamica struwitowa może dotyczyć każdego zwierzęcia.
Jakie są objawy?
Nasilenie objawów zależy od wielkości złogów, ich umiejscowienia czy chorób współistniejących. Symptomami wspólnymi dla większości chorób układu moczowego (m.in. Kamicy struwitowej) są:
– częste oddawanie moczu
– oddawanie moczu poza kuwetą
– bolesne oddawanie moczu
– parcie na mocz
– wylizywanie okolic intymnych
– kropelkowanie moczem
– ślady krwi w moczu lub krwiomocz
– silne objawy kolkowe związane z niedrożnością cewki moczowej
Im więcej piasku i im większy kamień tym większe podrażnienie struktur układu moczowego i większy ból. Jednym z najgorszych scenariuszy jest zatkanie cewki moczowej przez kamień czy dużą ilość piasku przy jednoczesnym obrzęku ściany cewki moczowej co wywołuję silny ból kolkowy i zagrożenie trwałym uszkodzeniem nerek.
Diagnoza?
Metodami z wyboru w diagnostyce większości chorób układu moczowego są badanie ogólne moczu (za pomocą którego określa się pH moczu i bada się osad) i badanie ultrasonograficzne układu moczowego. Miarodajnym badaniem jest również ocena radiologiczna jamy brzusznej, ponieważ „duże struwity” dobrze cieniują w obrazie rentgenowskim. Badanie posiewowe(mikrobiologiczne) moczu jest niezbędne przy kamicy struwitowej u psów (musi to być mocz pobrany przez cewnikowanie albo cystocenteze, nie przyniesiony w „pojemniku z łapanki na spacerze”, choć i taki mocz nadaję się np. do wyżej wspomnianego badania ogólnego). Pułapką diagnostyczną mogą być duże kamienie usuwane np. z pęcherza moczowego. Zdarza się, że związki mineralne, z których są zbudowane duże kamienie to np. w 60% struwity, a w 40% szczawiany, gdzie „środek kamienia” tworzą szczawiany. Dlatego ważne jest, żeby usunięty chirurgicznie kamień zbadać w laboratorium pod kątem właściwości fizykochemicznych.
Otyłość zwiększa zagrożenia zachorowania
Mocz przyniesiony przez właściciela do badania powinien być świeży (nie więcej jak 4h od pobrania). Zmiana temperatury powodowana czasem jaki upłynął od pobrania próbki moczu (więcej jak 4 godziny), może dawać wyniki fałszywie dodatnie.
W jakim okresie większa podatność?
Szacuje się, że częściej chorują psy i koty w młodym i średnim wieku.
Leczenie?
Leczenie kamicy struwitowej jest trudne i często stanowi wyzwanie dla lekarza weterynarii. Właściciel musi wiedzieć, że nie jest to problem, który załatwi się „trzema zastrzykami na dwóch wizytach”. Terapia jest z reguły długa niezależnie od przyczyny wywołującej kamicę. Często dochodzi do nawrotów choroby, dlatego ważne jest znalezienie przyczyny, ustalenie odpowiedniego sposobu i czasu leczenia, a także profilaktyki.
Leczenie uzależnione jest od wielkości i ilości złogów, umiejscowienia kryształków/kamieni i nasilenia objawów.
Na leczenie przyczynowe składa się:
– regulacja wagia
– odpowiednie nawodnienie
– rodzaj karmy i dzienna ilość posiłków
– leczenie infekcji dróg moczowych
– terapia stresu
– leczenie chorób pierwotnych
Leczenie objawowe to przede wszystkim:
– terapia przeciwbólowa, przeciwzapalna i rozkurczowa
– antybiotykoterapia
– suplementacja środkami zakwaszającymi mocz
– komercyjne diety z substancjami zakwaszającymi mocz
– leczenie stresu
Często niezbędne jest cewnikowanie pęcherza moczowego w celu wypłukania kryształków, nierzadko chirurgiczne usunięcie kamieni czy nawet wyszycie cewki moczowej. Podając środki zakwaszające mocz przez dłuższy czas trzeba kontrolować pH moczu zwierzęcia, bo w kwaśnym środowisku mogą wytrącić się z kolei kryształy szczawianowe (oksalaty), które z reguły trudniej rozpuścić niż struwity.
Jak zapobiegać?
W myśl zasady „lepiej zapobiegać niż leczyć” właściciel swojego zwierzęcia powinien skupić się na kontroli jego wagi (aktywność fizyczna, mniej kaloryczna dieta), organizowaniu zwierzęciu czasu w celu złagodzenia stresu (np. zabawa w polowanie z kotem), urozmaicaniu diety czy zapewnieniu odpowiedniej ilości czystej wody i zachęcanie do jej picia (np. poidła z fontanną). Jeśli kamica struwitowa wystąpiła już u zwierzęcia ważne są częste badania kontrolne moczu w celu monitorowania ewentualnych nawrotów choroby czy kontrola zagrożenia wytworzenia się w kwaśnym pH moczu kamicy szczawianowej (innej niż struwitowa), dlatego nie zaleca się zakwaszania moczu „na własną rękę” przez właściciela bez badań ogólnych moczu.