Żywienie psów aktywnych

W części pierwszej omówiona zostanie rola energii i białka oraz problem stresu oksydacyjnego i zapotrzebowanie na składniki mineralne.

W drugiej części przedstawione zostaną specjalne dodatkowe składniki pokarmowe oraz wybór diety i schematy karmienia psów aktywnych.

Artykuł przygotowany przez specjalistów

Patrząc na psy wykorzystywane do różnych zadań dość oczywiste wydaje się, że z powodu swojej aktywności wymagają dostarczenia większej ilości energii niż psy do towarzystwa. Jednak prawidłowe żywienie psów pracujących wykracza daleko bardziej poza kaloryczność podawanej karmy. Specyfika zadań stawianych przed psem determinuje szereg unikalnych potrzeb pokarmowych tych zwierząt. Odpowiednia dieta powinna nie tylko dostarczać psu wszystkich potrzebnych składników pokarmowych i zapewniać mu prawidłową kondycję oraz zdrowie, ale również istotnie wpływać na jego cechy użytkowe. Powinna sprzyjać szybkiej regeneracji sił po wysiłku, redukcji stresu i zmęczenia, zwiększeniu motywacji i wydolności psa oraz chronić przed odwodnieniem i kontuzjami. Normy żywienia (NRC, AAFCO, FEDIAF) dokładnie określają zapotrzebowanie psa pracującego na poszczególne składniki pokarmowe. Niezwykle ważny jest również schemat karmienia psa dostosowany do jego rutyny dziennej oraz stały dostęp do wody pitnej.

Właściwy dobór psa do służby czy sportu i jego wyszkolenie to ogromne nakłady czasu, pracy i finansów. Prawidłowe żywienie pozwala zachować zdolność psa do pracy przez długie lata oraz maksymalnie korzystać z jego umiejętności. Warto poznać zalety optymalnej diety psa pracującego i na co dzień z nich korzystać.

Energia – nie tylko ilość, ale i jakość

Psy aktywne (oraz przebywające stale na zewnątrz) mają zwiększone potrzeby energetyczne. Psy ratownicze i poszukujące zaginionych potrzebują o około 10% więcej energii niż wynosi zapotrzebowanie podczas umiarkowanego 30-minutowego wysiłku w temperaturze neutralnej (10°C-20°C). Analiza przemian energii zachodzących w organizmie psa podczas wysiłku dostarcza ważnych informacji na temat najlepszych źródeł energii. U psów poddanych dłuższemu wysiłkowi przemiany energii to głównie utlenianie tłuszczy, które stają się paliwem już po kilkunastu sekundach wysiłku. Im dłużej trwa wysiłek (kilka godzin, cały dzień) tym więcej tłuszczy potrzebuje pies. Taki wysiłek charakteryzuje np. psy podczas dogtrekkingu czy pasienia owiec. Nie bez znaczenia są tutaj również źródła tłuszczy. Krótko i średnio łańcuchowe kwasy tłuszczowe (np. olej koprowy) są wchłaniane szybko i niemal natychmiast stają się gotowe do użycia przez organizm.

Natomiast w przypadku wysiłku krótszego, a bardziej intensywnego (pogoń i zatrzymanie pozoranta, agility, sprint czy flyball) zadanie trwa zaledwie kilkanaście sekund. Dlatego, zanim dojdzie do uruchomienia spalania tłuszczy, niezwykle istotne jest dostarczenie w diecie węglowodanów – doskonałego źródła natychmiast dostępnej energii.

Wysiłek psa ratownika jest inny niż psa biegającego w zawodach

Wartość energetyczną i dawki karmy trzeba dostosować do aktualnej aktywności i cech indywidualnych psa. Ogólnie rzecz biorąc w przypadku dłuższego wysiłku sprawdza się dieta o poziomie około 4300 kcal/kg. W ekstremalnych warunkach klimatycznych (znaczny chłód, silny upał) zaleca się podawanie karmy o większej zawartości energii (około 4800 kcal/kg). Taka karma będzie też odpowiednia podczas wielogodzinnych akcji ratowniczych czy poszukiwawczych.

Białko – regeneracja i reaktywność

Badania naukowe potwierdziły korzystny wpływ zwiększonej ilości białka w diecie psów pracujących. Przyczyny tego zjawiska są przynajmniej dwie. Po pierwsze białko jest istotnym materiałem budulcowym w procesie regeneracji tkanek, szczególnie tkanki mięśniowej ulegającej mikrouszkodzeniom podczas wysiłku. Drugim aspektem jest konieczność produkcji pewnych substancji w ilości znacznie większej podczas wysiłku (np. niektóre neuroprzekaźniki) oraz naprawianiem komórek uszkodzonych lub zniszczonych przez wolne rodniki.

Wspominając o białku w diecie psa użytkowego nie można zapominać, że istotna jest nie tylko jego ilość, ale i jakość. Wartość biologiczna białka jest determinowana przez dwa parametry: skład aminokwasowy i strawność. Ten pierwszy określa, do jakich funkcji może być wykorzystane białko po strawieniu – nie każde białko, a ściślej nie wszystkie aminokwasy umożliwią regenerację mięśni czy syntezę neuroprzekaźników. Pies potrzebuje dostarczenia wszystkich 10 aminokwasów niezbędnych, w odpowiednich proporcjach i ilościach, a to zapotrzebowanie jest uzależnione również od aktywności zwierzęcia.

Drugi parametr to strawność – czyli w uproszczeniu podatność białka na rozpad na aminokwasy pod wpływem enzymów trawiennych. Białka o niskiej strawności nie są w pełni wykorzystywane przez organizm i są wydalane z odchodami lub fermentowane przez mikroflorę. Duży udział białka o niskiej strawności zaburza przebieg trawienia, wywołuje wzdęcia i biegunki, co z kolei powoduje stres, dyskomfort, utratę składników pokarmowych, elektrolitów i wody. Pogarsza to zdolność użytkową psa lub nawet wymaga czasowego wycofania go z pracy i treningów.

Ochrona przed stresem oksydacyjnym i rola mikroelementów

Reklama

Wysiłek fizyczny sprzyja powstawaniu wolnych rodników. To aktywne molekuły, które pozyskują utracone elektrony uszkadzając komórki organizmu (stres oksydacyjny) i powodując szereg zaburzeń, w tym nowotwory czy przyspieszone starzenie. Istnieją mechanizmy chroniące organizm przed wolnymi rodnikami, ale pod wpływem stresu czy wysiłku przestają być wystarczająco skuteczne. Ten system ochrony może być pierwotny, w formie enzymów komórkowych (np. dysmutaza ponadtlenkowa czy peroksydaza glutationowa), lub wtórny – są to wtedy dostarczane z dietą przeciwutleniacze, takie jak polifenole, ubichinon (koenzym Q), flawonoidy i inne (do skutecznych przeciwutleniaczy należą witamina E, witamina C, luteina czy zeaksantyna). Ich korzystne działanie zostało dowiedzione badaniami naukowymi. Niektóre z nich działają najefektywniej w wybranych miejscach (np. jądro komórkowe, błona komórkowa), dlatego zastosowanie kilku typów przeciwutleniaczy w odpowiednich proporcjach pozwala kompleksowo chronić organizm.

Chociaż skutków stresu oksydacyjnego nie widać od razu, to mogą być bardzo poważne i często już nieodwracalne. Dlatego warto zadbać od samego początku o ochronę antyoksydacyjną organizmu psa.

Podczas wysiłku znacznie częściej może dochodzić do odwodnienia i zaburzenia równowagi elektrolitycznej. Szczególnie przy diecie bogatej w tłuszcz może podczas wysiłku dochodzić do niedoborów np. magnezu, kluczowego dla pracy mięśni. Niedobór tego pierwiastka może powodować spadek wytrzymałości, obniżenie tolerancji na wysokie i niskie temperatury, utratę motywacji, osłabienie (oraz skurcze), rozluźnienie więzadeł.

W diecie psa pracującego zwiększyć należy poziom również innych pierwiastków śladowych, takich jak żelazo, miedź, cynk i jod.

Konieczne jest też udostępnianie psu odpowiedniej ilości wody. Szczególnie podczas stresu pobranie wody wzrasta.

Aktualny stan wiedzy odnośnie zapotrzebowania pokarmowego psów i kotów oraz rekomendacji wartości odżywczych dostępny jest w polskiej wersji wytycznych żywieniowych FEDIAF, które możesz znaleźć na stronie:

www.polkarma.pl