Alergie, inaczej zwane uczuleniami, są to nadmierne, nieprawidłowe reakcje układu immunologicznego, czyli odpornościowego, na substancje występujące w środowisku bytowania lub w pokarmie. Substancje te określamy jako alergeny. Możemy podzielić je na różne grupy.
Podział i rodzaje alergii
Wyróżniamy alergie pokarmowe, alergie środowiskowe kontaktowe, alergie środowiskowe uogólnione, alergie wziewne i alergie na podane zwierzęciu leki. Alergie uogólnione występujące z dużym nasileniem to reakcje anafilaktyczne, które są rodzajem bardzo silnej i gwałtownej odpowiedzi całego organizmu np. na substancje będące składnikiem jadów owadów. W przypadku tego typu alergii pojawiają się obrzęki na ciele, może wystąpić nagła duszność, szybki i płytki oddech. Nie wolno ich bagatelizować, gdyż postępujące w ten sposób reakcje alergiczne wymagają natychmiastowego zaopatrzenia przez lekarza weterynarii ze względu na zagrożenie życia. Alergie mogą być powodowane przez owady bezpośrednio np. ukąszenia pcheł, pszczół, mrówek czy innych insektów, a także przez substancje przez nie wydalane do środowiska np. wydaliny roztoczy kurzu, metabolity grzybów pleśniowych.
Alergia na pchły
Zarówno koty, jak i psy mogą być uczulone na substancje zawarte w ślinie pcheł, która dostaje się do skóry podczas ukąszenia. Jest to częsty rodzaj alergii, nazywany alergicznym pchlim zapaleniem skóry. U kotów zazwyczaj powoduje nadmierne wylizywanie okrywy włosowej, a u psów drapanie i iskanie. Na skórze początkowo pojawiają się małe czerwone plamki lub wysklepione grudki, które po kilku dniach mogą przeistaczać się w niewielkie strupki. Całemu procesowi towarzyszy silny świąd. Objawy po ukąszeniu pchły, w przypadku, gdy nasz pupil ma na nią alergię, mogą utrzymywać się bardzo długo. Nawet w sytuacji, gdy fizycznie pchła nie będzie bytowała na ciele zwierzęcia (co może być mylące przy poszukiwaniu przyczyny świądu), wystarczy jedno ugryzienie.
Alergie wziewne, atopie
Dotyczą wszystkich substancji rozpylonych w powietrzu np.: pleśni, kurzu, pyłków drzew i traw. W procesie alergizacji dochodzi do uwalniania mediatorów zapalnych m.in. histaminy, co doprowadza do świądu skóry. Różne rasy psów i kotów mają tendencje do odmiennego typu objawów zależnych od miejscowego uwalniania w skórze mediatorów zapalnych. U jednych głównym miejscem świądu są opuszki łap i przestrzenie międzypalcowe, a u innych skóra w okolicy brzucha, czy też pyszczka, oczu i nosa. Przy tego typu alergii często pojawia się objaw załzawionych oczu lub gromadzenia się w ich kącikach niewielkiej ilości wydzieliny. Psy cierpiące na atopowe zapalenie skóry mogą drapać się nadmiernie, lizać i gryźć łapy oraz pocierać pyszczek, okolice oczu i inne części ciała o przedmioty, a także trzepać uszami. Atopowe zapalenie skóry jest reakcją kontaktową na alergen środowiskowy – tego typu alergeny mogą mieć charakter sezonowy, np. pyłki wytwarzane przez rośliny lub występować przez cały rok, np. alergeny roztoczy kurzu domowego. W przypadku sezonowego atopowego zapalenia skóry koty i psy drapią się tylko, gdy alergen jest obecny w środowisku. Jeżeli Twój pupil ma nasilone objawy w określonych miesiącach w roku, a sytuacja powtarza się w tych samych okresach corocznie, warto sprawdzić kalendarz pylenia roślin i dostosować w tym czasie odpowiednią terapię zaordynowaną przez lekarza weterynarii.
Alergie pokarmowe
Są powszechną przypadłością związaną z reakcją organizmu na składnik lub większą ilość elementów diety. Często do wystąpienia objawów wystarczy marginalna ilość czynnika alergizującego. Objawy po kontakcie z nim mogą utrzymywać się do kilku tygodni, pomimo wyeliminowania produktu z diety. Alergie pokarmowe mogą pojawić się nagle, nawet wtedy, gdy koty i psy jedzą tę samą karmę od miesięcy lub lat. Alergia pokarmowa to reakcja na kontakt organizmu z określonym białkiem pokarmowym bądź innymi alergenami występującymi w diecie. Tymi substancjami mogą być dodatki zawarte w składzie danej karmy albo substancje okresowo spożywane przez zwierzę, niebędące składnikiem diety np.: podgryzanie danej rośliny w domu, zlizywanie resztek pokarmowych, karmienie przez domowników lub gości ze stołu, itp.
Alergia pokarmowa najczęściej początkowo objawia się świądem, a także w postaci sensacji żołądkowo-jelitowych, wizualnie zmianie ulega konsystencja odchodów. Koty cierpiące na alergię pokarmową zazwyczaj drapią okolice głowy, szyi a czasem podbrzusza. U psów zwykle oprócz uogólnionego świądu, zaczerwienienia skóry w różnych obszarach i sensacji jelitowych pojawia się wylizywanie opuszek i przestrzeni międzypalcowych, a także nadmierna ilość wydzieliny z zewnętrznego przewodu słuchowego, co skutkuje trzepaniem uszami i świądem w tej okolicy.
Co zrobić, gdy zwierzę ma objawy alergii?
Gdy nie jesteśmy w stanie samodzielnie ustalić, co jest przyczyną zmian alergicznych, warto skorzystać z porady lekarza. Lekarz weterynarii stosuje podejście holistyczne – aby wykluczyć lub potwierdzić poszczególne grupy alergenów mogące stanowić przyczynę. Twój pupil może być uczulony na jedną lub więcej grup alergenów jednocześnie. Istotną informacją jest to, czy objawy alergiczne występują w sposób ciągły czy okresowy. Diagnostyka rozpoczyna się od zebrania od właściciela szczegółowej historii zdrowia zwierzaka w celu uzyskania informacji na temat zwalczania pasożytów, szczegółowej diety w ostatnich miesiącach, utrzymania zwierzęcia i środowiska, w jakim przebywa, innych zwierząt w otoczeniu oraz w jakim stopniu mają one ze sobą kontakt. Lekarz weterynarii przeprowadza następnie ogólne badanie fizykalne, w którym koncentruje się na wszelkich zmianach chorobowych, jakie jest w stanie zbadać organoleptycznie: związanych ze skórą, błonami śluzowymi np. spojówką oka, wargami, okolicami uszu, nosa. Bada również perystaltykę przewodu pokarmowego, mierzy temperaturę itp. Po wstępnych oględzinach najczęściej wskazane jest przeprowadzenie bądź zlecenie przez lekarza odpowiednich badań dodatkowych, takich jak: pobranie próbek zeskrobin skórnych, wymazów, badania krwi, badania kału.

Poznanie przyczyn alergii jest kluczowe w dalszym leczeniu
Czy badania dodatkowe są koniecznie?
Objawy alergiczne mogą być powodowane przez pasożyty zewnętrzne, takie jak np. pchły, wszoły, ale także pasożyty wewnętrzne, które wydalają produkty swojego metabolizmu, powodując reakcje alergiczne. Aby wykluczyć bądź potwierdzić pasożyty można wykonać proste testy polegające na pobraniu zeskrobiny w miejscu zmian oraz próbek kału z kilku dni. Zalecane jest zebranie próbek z trzech dni, gdyż pasożyty mogą być wydalane okresowo. Przydatne okazuje się także badanie cytologiczne, w celu wykluczenia lub potwierdzenia innych przyczyn i jednostek chorobowych niezwiązanych z alergią, a mogących ją nasilać. Alergeny środowiskowe wywołujące uczulenie u psa możemy wykryć testami alergicznymi.
Tego typu badania można wykonać z pobranych próbek krwi lub poprzez testy śródskórne. Z badań krwi możemy diagnozować alergie środowiskowe i pokarmowe. Testy polegają na ustalaniu stężenia odpowiednich przeciwciał dla konkretnych alergenów.
Testy śródskórne opierają się na podaniu śródskórnie alergenu i odczytaniu w wyznaczonych odstępach czasowych miejscowego odczynu na konkretny alergen w skórze. W wyniku mamy informację, co uczula naszego pupila. Możemy wtedy rozpocząć proces odczulania na konkretne alergeny lub zminimalizować ekspozycję na nie poprzez zmiany w środowisku bytowania. Testy śródskórne najlepiej wykonywać w okresie zimowym lub późnojesiennym, gdyż w tym czasie jest najmniej alergenów środowiskowych występujących w otoczeniu zwierzaka.
Choroby powiązane z alergiami
Często objawy alergiczne są powiązane z innymi jednostkami chorobowymi, takimi jak infekcje bakteryjne i grzybicze skóry czy choroby wewnętrzne. W celu wykrycia potencjalnych powiązanych problemów zdrowotnych warto wykonać biochemiczne i morfologiczne badania krwi, a także badania bakteriologiczne i mykologiczne ze zmienionych chorobowo miejsc na skórze lub błonach śluzowych.
Jak radzić sobie z alergią?
Podstawowym krokiem w celu minimalizowania dyskomfortu jest zdiagnozowanie i leczenie istniejących zmian skórnych, zaburzeń pokarmowych, zmniejszenie świądu, ordynacja najbardziej optymalnej diety eliminacyjnej oraz leków zmniejszających nasilenie objawów, a także, jeżeli to możliwe, zminimalizowanie ekspozycji na alergen. Podczas pylenia traw i drzew warto stosować regularne kąpiele w odpowiednich preparatach, aby zmyć pyłki z sierści. Właściwie dobrane przez lekarza weterynarii szampony pomagają utrzymać równowagę skóry oraz ograniczyć świąd, działając przeciwzapalnie. W przypadku psa alergika uczulonego na roztocza kurzu domowego, należy codziennie odkurzać w domu stosując odkurzacze bezworkowe, często prać legowiska oraz wszelką pościel, koce i inne elementy materiałowe, aby jak najmniejsza ilość kurzu pozostawała w domu.
Jeśli jesteśmy właścicielami psa alergika uczulonego na roztocza spiżarniane, musimy zwrócić uwagę na miejsce przechowywania pokarmów, gdyż do rozwoju wymagają one dużej wilgotności i temperatury około 20 stopni Celsjusza. W przypadku, gdy pies spożywa suchą karmę, należy dbać, aby pożywienie nie zalegało długo otwarte, w wilgotnych i ciepłych pomieszczeniach. Dodatkowo karmę można przemrozić w celu zabicia ewentualnych roztoczy.