Często podróżujesz z pupilem do ciepłych krajów basenu morza śródziemnego? Zachowaj ostrożność, ponieważ twój pies może zachorować na leiszmaniozę! Leiszmanioza wywołana jest przez pierwotniaka Leishmania infatum – przenoszony przez żyjące w ciepłym klimacie muchy piaskowe. Najwięcej notowanych przypadków tej choroby zaobserwowano w Hiszpanii, Grecji, Włoszech, Portugalii, Francji. W ostatnich latach na skutek zmian klimatycznych i ocieplenia klimatu zanotowano przypadki tej jednostki chorobowej w Polsce.
Autorką tekstu jest:
AGNIESZKA NOWICKA, lekarz weterynarii
w Specjalistycznej Przychodni Weterynaryjnej SpecVet
w Warszawie.
Leiszmanioza – ogólne informacje
Leiszmanioza, to zoonoza powodowana przez pierwotniaki z rodzaju Leishamnia. Pasożyt jest przenoszony na psy przez owady krwiopijne Phlebotomus spp. Leiszmanioza występuje aż w 80 krajach!
Etiologia i patogeneza
AGNIESZKA NOWICKA – lekarz weterynarii
Leiszmaniozę u psa powoduje wiciowiec Leishmania infantum. W Europie dominują gatunki Leishmania infantum L. brasiliensis complex, L. major, L. tropica. Na półkuli zachodniej L.mexicana complex, L.brasiliensis complex, L.peruviana, L.infantum.
Choroba rozwija się po ukłuciu przez moskita Phlebotomus.
Leiszmanioza jest zoonozą, oznacza to, że może wywoływać objawy chorobowe także u ludzi. Należy zaznaczyć, że o ile w krajach występowania wektora choroby, zarażony pies może stanowić zagrożenie dla ludzi, o tyle w naszej strefie klimatycznej ryzyko przeniesienia pasożyta na człowieka jest bliskie zeru.
Źródłem pasożyta są zakażone psy, gryzonie lub małpy. Zakażenie następuje po ukłuciu przez owada, który wcześniej odżywiał się krwią chorego zwierzęcia. Pożywiający się owad wprowadza do organizmu promastigotę, która jest formą inwazyjną. Jest on wrzecionowatego kształtu, z długą wicią. Ulega on fagocytowaniu przez makrofagii. Tam tracą wić, namnażają się i przechodzą w amastigotę. Pobierając krew od chorego zwierzęcia przyjmuje formę amastigoty, w ich organizmie przechodzi do jelit, przyjmuje formę promastigoty i się namnaża. Następnie przemieszcza się do gruczołów ślinowych owada, zdolny do zarażenia kolejnych ofiar i rozpoczęcia cyklu kolejny raz.
Okres inkubacji choroby może trwać od 3 miesięcy do nawet 7 lat. Najczęściej chorują mieszańce w wieku 3-7 lat oraz pacjenci geriatryczni, może być to związane ze spadkiem odporności. Na zachorowanie wrażliwe są psy każdej rasy, jednak najbardziej predysponowane są owczarki niemieckie oraz boksery. Psy jako zwierzęta towarzyszące człowiekowi stanowią główny rezerwuar pasożyta, może być przenoszony na ludzi lub inne zwierzęta za pośrednictwem owadów. Terapia nie daje gwarancji pełnego wyleczenia i prowadzi jedynie do zahamowania namnażania pasożyta w organizmie. Nawet po ustąpieniu objawów wciąż stanowi rezerwuar leiszmani.
Leiszmanioza – objawy
Objawy są bardzo różnorodne, co powoduje czasem trudności w postawieniu diagnozy. W miejscu ugryzienia po owadzie może wystąpić świąd, obrzęk, zaczerwienienie. Zwierzęta zdrowe, silne mogą być bezobjawowymi nosicielami
Leiszmanioza występuje w kilku postaciach:
-postać skórna
-postać trzewna
-postać oczna
Postać skórna
Na początku choroby pojawia się ciepły, ciastowaty obrzęk. Wyłysienia wokół nosa, uszu i oczu, łuszcząca się, popękana i swędząca skóra, zrogowacenia w okolicach kolan i łokci. Sierść psa jest na ogół w złym stanie. Skóra staje się przesuszona. Silne rogowacenie pojawia się w okolicy głowy oraz kończyn, zmiany mogą pojawiać się na pazurach, opuszkach łap, łokciach. Może pojawić się grudkowate zapalenie skóry w delikatnych miejscach (pachwiny, pachy, brzuch). Zwierzęta z tą postacią choroby są podatne na powikłania bakteryjne, dodatkową inwazję świerzbowców i nużeńców.
Postać trzewna
Przebieg bardzo ciężki. Ogólne wyniszczenie organizmu. Może dojść do śródmiąższowego zapalenia nerek, powiększenia wątroby i śledziony. Dochodzi do zajęcia węzłów chłonnych i szpiku kostnego. Ta postać choroby często kończy się śmiercią.
Postać oczna
Początkowo powoduje jedynie zapalenie spojówek. Oczy są silnie zaczerwienione, powieki opuchnięte, widoczne nastrzykanie naczyń krwionośnych. Dochodzi do zespołu suchego oka, łzy nie są produkowane w dostatecznej ilości. Oczy silnie swędzą. Może dojść do zapalenia błony naczyniowej oka oraz do zmętnienia rogówki. W konsekwencji może dojść nawet do utraty wzroku.
Bez względu na postać choroby mogą pojawić się objawy ogólne takie jak ból mięśni, kulawizna, spadek wagi, utrata apetytu. Może dochodzić do obrzęku stawów, czasami towarzyszy gorączka.
Rozpoznanie i diagnostyka leiszmaniozy
Po wystąpieniu objawów, w celu rozpoznania choroby należy udać się do lekarza weterynarii. Zostanie przeprowadzony szczegółowy wywiad. Pies zostanie zbadany klinicznie.
Należy wykonać badania krwi. W przebiegu choroby może pojawić się obniżony hematokryt, małopłytkowość, podwyższenie parametrów nerkowych i enzymów wątrobowych.
W moczu często można zaobserwować białkomocz – kłębuszkowe zapalenie nerek jest główną przyczyna śmierci nieleczonych psów. Materiał do badań dodatkowych uzyskujemy za pomocą biopsji cienkoigłowej aspiracyjnej zmian skórnych, węzłów chłonnych, szpiku kostnego, śledziony, wątroby bądź rozmazów krwi. Obecność pasożytów udaje się także stwierdzić w preparatach odciskowych tkanek pobranych do badania histopatologicznego. Można wykonać również badanie immunohistochemiczne oraz testy serologiczne łańcuchowa reakcja polimerazy (PCR).
Leczenie leiszmaniozy
Leiszmanioza u psów jest uznawana za chorobę nieuleczalną. Rokowanie u zwierząt z silnymi objawami jest niepomyślne. Nigdy nie dochodzi do całkowitego usunięcia czynnika chorobotwórczego z organizmu zwierzęcia. Terapia może trwać miesiącami a nawet latami. Często dochodzi do nawrotu choroby.
Terapia polega na podawaniu allopurinolu, antymonianu megluminy w różnych kombinacjach. Dobre efekty uzyskuje się stosując dodatkowo dobrej jakości dietę oraz dbając o ogólny stan psiaka.
W przypadku leiszmaniozy skórnej konieczne są kąpiele lecznicze oraz terapia przeciwświądowa. Przy leiszmaniozie ocznej, pies musi być pod stała opieką okulistyczną. Nieleczone zmiany na oczach mogą doprowadzić do owrzodzenia, a nawet perforacji gałki ocznej, w efekcie może być konieczny zabieg enukleacji gałki ocznej.
Allopurynol lek ten nie zabija wiciowców, lecz ogranicza ich namnażanie poprzez wbudowywanie się w ich RNA i tym samym hamowanie wytwarzania białek pasożyta.
Terapia taka jest obarczona niewielkim ryzykiem reakcji niepożądanych.
Leczenie jest ciężkie i kosztowne, a regularne monitorowanie kliniczne jest niezbędne do monitorowania rozwoju leiszmaniozy. Niestety, większość przypadków leiszmaniozy skutkuje konieczną eutanazją zwierzęcia, jeśli doszło do niewydolności nerek, a uszkodzenie narządów wewnętrznych jest zbyt duże. Dlatego lepiej jest zapobiegać niż (próbować) leczyć….
Najgorsze rokowanie jest w przypadku postaci trzewnej. Nawet długotrwała terapia nie daje gwarancji wyleczenia i bardzo często dochodzi do nawrotu. Na obecny stan wiedzy leiszmaniozę u zwierząt uznaje się za chorobę nieuleczalną, w przypadku której możliwe jest uzyskanie remisji, jednakże chore psy zawsze będą uznawane za potencjalnych nosicieli.
Profilaktyka
Niestety, nie ma dostępnych żadnych szczepionek przeciwko leiszmanii. Można jednak zabezpieczyć zwierzęta przed uciążliwą aktywnością komarów i innych owadów, stosując środki miejscowe w postaci kropli, wcierek lub obroży. Przed urlopem, zwłaszcza do krajów w których występuje leiszmanioza, trzeba pamiętać o zastosowaniu preparatów insektobójczych lub repelentów przez cały okres przebywania psa w obszarach endemicznych. Ważne jest aby takie preparaty zaaplikować odpowiednio wcześnie przed wyjazdem za granicę. W celu dobrania odpowiedniego preparatu należy się wybrać z pupilem do swojego lekarza weterynarii.
Obecnie leiszmanioza występuje w Polsce bardzo rzadko, jednak na skutek ocieplenia klimatu, może w przyszłości stać się tak powszechna jak w krajach typu Hiszpania, dlatego już teraz warto zapoznać się z tą jednostką chorobową, żeby wiedzieć jak uchronić przed nią swojego pupila.